21.09.2020
Intercyza w prawie niemieckim – Ehevertrag
07.06.2019 | Sandra Hawrylczuk
Nie taka intercyza straszna…
Polacy chętnie korzystają z europejskiej swobody przemieszczania się w państwach Unii Europejskiej. Najczęściej świetnie integrują się w zagranicznych społeczeństwach i adaptują w panujących tam porządkach kulturowo-prawnych. Małżeństwa z obcokrajowcami nie należą już do rzadkości, a miłości pojęcie granic jest zupełnie obce.
Warto jednak mieć na uwadze, że wchodząc w związek małżeński z obcokrajowcem lub zamieszkując z polskim małżonkiem poza granicą Polski możemy podlegać zagranicznym przepisom, regulującym ustrój majątkowy małżeństwa odmiennie niż rodzime polskie przepisy..
W poniższym poradniku odpowiadam na najczęściej zadawane pytania wokół spraw majątkowych w małżeństwie, ze szczególnym uwzględnieniem małżeństw internacjonalnych lub zamieszkujących w Niemczech.
Zapraszam do lektury!
Co to jest małżeński ustrój majątkowy?
Małżeński ustrój majątkowy to zespół zasad opisanych przepisami prawa, regulujących relacje majątkowe małżonków między sobą, a także względem osób trzecich. Dla przykładu, dochody jednego małżonka z pensji, w zależności od obowiązującego ich typu ustroju majątkowego, staną się współwłasnością obydwojga małżonków albo jego własnością indywidualną.
Jaki ustrój nas obowiązuje, jeśli nie dokonamy wyboru?
Jeśli wejdziemy w związek małżeński nie dokonując wyboru ustroju majątkowego, będzie nas obowiązywał ustawowy domyślny ustrój majątkowy, tzn. ten przewidziany przepisami prawa, któremu podlegamy. Oznacza to, że wchodząc w związek małżeński z obcokrajowcem lub zamieszkując poza granicami Polski może dojść do sytuacji, w której relacje majątkowe małżonków będą regulowane przez przepisy obcego państwa. Każde z państw europejskich suwerenie uchwala typy ustrojów majątkowych oraz wyznacza domyślny typ ustawowy. W Polsce Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy przyjmuje wspólność majątkową za domyślny ustrój. Jeśli obowiązują nas przepisy niemieckie, domyślnym ustawowym ustrojem majątkowym będzie rozdzielność z wyrównaniem dorobków (poszczególne ustroje scharakteryzowano niżej).
Co to jest intercyza?
Pojęcie intercyzy nie zostało zdefiniowane w polskim prawie. Intercyza to potoczna nazwa notarialnej umowy zawieranej między małżonkami, w której zmieniają lub modyfikują oni ustrój majątkowy, przewidziany domyślnie przepisami prawa. W intercyzie można także dokonać wyboru właściwego prawa, które będzie miało zastosowanie dla stosunków majątkowych małżonków. Może to być prawo ojczyste jednego z nich albo prawo państwa, w którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu.
Jakie są typy ustrojów majątkowych?
Typy małżeńskich ustrojów majątkowych przewidzianych polskim oraz niemieckim prawem to: wspólność ustawowa, rozdzielność majątkowa oraz rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Wiele innych państw wyróżnia podobne typy małżeńskich ustrojów majątkowych, które różnią się jednak szczegółami (a to tam tkwi diabeł)..
Na czym polega wspólność majątkowa?
W ustroju wspólności majątkowej można wyróżnić trzy masy majątkowe: majątek wspólny, majątek osobisty żony i majątek osobisty męża. Co do zasady dobra materialne nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w czasie trwania wspólności majątkowej wchodzą do majątku wspólnego. Przepisy stanowią, jakie przedmioty majątkowe wchodzą w skład majątku osobistego, są to np. przedmioty nabyte przed powstaniem wspólnoty majątkowej, odszkodowania za szkodę cielesną, rzeczy lub nieruchomości nabyte w drodze spadku. W Polsce wspólność majątkowa jest domyślnym ustrojem ustawowym. Inne państwa mogą przewidywać odmienny ustawowy ustrój domyślny oraz inną charakterystykę wspólnoty majątkowej.
Na czym polega rozdzielność majątkowa?
W rozdzielności majątkowej każdy z małżonków posiada i dysponuje osobistym majątkiem oraz co do zasady odpowiada tylko za własne zobowiązania. Wprowadzenie rozdzielności majątkowej zalecane jest w szczególności parom, w których jeden z małżonków ponosi wysokie ryzyko finansowe, np. wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej. Informując przyszłego wierzyciela o rozdzielności majątkowej (np. bank przy zawieraniu umowy o kredyt) lub rejestrując intercyzę w stosownym niemieckim rejestrze możemy uniknąć odpowiedzialności za długi małżonka i zabezpieczyć w ten sposób byt rodziny jako całości.
Na czym polega rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków?
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków przypomina ustrój rozdzielności majątkowej, tzn. nabywane dobra majątkowe małżonków nie stają się ich współwłasnością, lecz pozostają w majątku osobistym. Specyfiką tego ustroju jest wyrównanie dorobków na wypadek zakończenia trwania małżeństwa np. przez rozwód lub śmierć małżonka. Po ustaniu małżeństwa przyrost majątku obydwojga małżonków dzielony jest na dwie równe części, a małżonek z większym przyrostem majątku winny jest drugiemu wyrównanie dorobków. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków to domyślny ustrój majątkowy w Niemczech (Zugewinngemeinschaft).
Prawo którego państwa jest właściwe dla naszych małżeńskich stosunków majątkowych? Kogo dotyczy problem ustalenia prawa właściwego?
Ustalenie prawa właściwego dla małżeńskich stosunków majątkowych wymaga kompleksowej oceny indywidualnej sytuacji małżonków oraz zastosowania rozmaitych norm prawa międzynarodowego. Problem może nas dotyczyć, jeśli wchodzimy w związek małżeński z obcokrajowcem albo osobą o podwójnym obywatelstwie lub jeśli naszym miejscem zamieszkania czy stałego pobytu jest obce państwo.
Źródłami, które w szczególności należy uwzględnić dla ustalenia prawa właściwego to polska Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo Prywatne Międzynarodowe oraz Rozporządzenie Rady (UE) 2016/1103 z dnia 24 czerwca 2016 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w dziedzinie jurysdykcji, prawa właściwego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych. Ustalenie prawa właściwego dla małżeńskich stosunków majątkowych zalecam powierzyć specjaliście. Prawidłowe ustalenie właściwego prawa determinuje, jaki ustrój majątkowy jest dla nas ustawowo domyślny. Prawo właściwe dla małżeńskich stosunków majątkowych można (z pewnymi ograniczeniami) wybrać w intercyzie.
Dlaczego warto zawrzeć intercyzę?
Intercyza budzi w świadomości ludzi wiele pejoratywnych skojarzeń, najczęściej kojarzona jest z brakiem zaufania do małżonka. W istocie jednak umowa majątkowa nie musi być wyrazem złych intencji, a wręcz przeciwnie – może być podyktowana troską i chęcią zabezpieczenia dobra rodziny.
Wybrane argumenty przemawiające za zawarciem intercyzy (z niemieckiego Ehevertrag):
- Możemy z góry i w sposób pewny wyznaczyć, prawo którego państwa będzie właściwe dla naszych stosunków majątkowych
- Możemy dostosować reguły do naszych indywidualnych potrzeb, zamiast zdawać się na sztywne regulacje ustawowe
- Decydując się na właściwość prawa niemieckiego możemy wybrać pomiędzy ustrojami majątkowymi: rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków (Zugewinngemeinschaft), wspólność majątkową, rozdzielność majątkową lub modyfikowane warianty – niemieckie prawo dopuszcza dużą dowolność
- Dokonując zgłoszenia rozdzielności majątkowej w stosownym niemieckim rejestrze, możemy zabezpieczyć majątek partnera przed egzekucją komorniczą długów drugiego z nich. Takie postępowanie zaleca się szczególnie małżonkom prowadzącym działalność gospodarczą o podwyższonym ryzyku finansowym. Ewentualne niepowodzenie biznesowe jednego małżonka nie pociągnie za sobą ruiny finansowej rodziny
- Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków to także skuteczne legalne narzędzie optymalizacji podatkowej, w szczególności pod kątem niemieckiego podatku od darowizny lub dziedziczenia. To bardzo istotne dla małżeństw zamieszkujących w Niemczech, w których co najmniej jeden małżonek prowadzi działalność gospodarczą. Osoby takie w przypadku śmierci małżonka są zobowiązane uiścić podatek od dziedziczenia udziałów w spółce, który często osiąga wysokość zagrażającą bezpieczeństwu egzystencjalnemu spadkobiercy! Decydując się na rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków sprawiamy, że spadkobiercy w tej ciężkiej chwili przysługiwało będzie pokaźne zwolnienie z podatku od dziedziczenia.
Jakie są formalne wymogi intercyzy?
Poszczególne państwa europejskie przewidują odmienne wymogi odnośnie formy intercyzy. Zarówno w Polsce jak i w Niemczech intercyza wymaga formy aktu notarialnego. Oba państwa przewidują zawarcie intercyzy przed lub w trakcie trwania małżeństwa.
Odmienne są zaś treści, które możemy uregulować umową małżeńską. Przepisy niemieckie przyznają w tym zakresie o wiele większą dowolność, dopuszczając np. modyfikowanie ustawowych obowiązków alimentacyjnych, zrzeczenie się prawa do zachowku i wiele innych spraw prawnych małżonków. W przedmiocie dopuszczalnych treści intercyzy najlepiej skorzystać z usług doradczych adwokata.
Świadoma praw i obowiązków… wynikających z poszczególnych małżeńskich ustrojów majątkowych 🙂 oraz jako radca prawny, specjalizujący się w przypadkach z transgranicznym kontekstem niemiecko-polskim, serdecznie polecam swoje usługi doradcze. Z przyjemnością posłużę Państwu radą w świadomym wykreowaniu małżeńskich stosunków majątkowych oraz pomogę sporządzić tekst umowy.
Rechtsanwältin Sandra Hawrylczuk
Zobacz inne wpisy:
08.04.2020